Wanneer iemand in nood verkeert, verwacht je misschien dat omstaanders zullen helpen. Zoals Lore, ze is nog maar pas afgestudeerd als verpleegkundige en hielp een vrouw op een vliegtuig bevallen. Maar wat als ze dat niet gedaan zou hebben?
Wet over schuldig hulpverzuim
Iemand in nood niet helpen, is in België strafbaar. Joachim Meese is professor strafrecht aan de Universiteit Antwerpen en legt uit waarom: “Er bestaat een misdrijf dat ‘schuldig verzuim’ heet. Daaronder verstaan we dat je gestraft kan worden als je geen hulp verleent aan iemand in gevaar.
Er zijn voorwaarden aan verbonden: de persoon moet zich in een ernstige noodsituatie bevinden en de omstaander moet in staat zijn hulp te verlenen zonder zichzelf in gevaar te brengen. “Een klassiek voorbeeld is iemand die aan het verdrinken is,” vertelt de professor. “Als jij een goede zwemmer bent en de persoon zou kunnen redden, maar je doet dat niet, dan kan je vervolgd worden voor schuldig hulpverzuim.”
Strafrechtprofessor Frank Verbruggen aan de KU Leuven voegt eraan toe dat je als omstaander je bewust moet zijn van het gevaar en dat je dan alsnog beslist om de persoon in nood niet te helpen. Daarnaast houdt de rechter rekening met het onderscheid tussen burgers en professionals, zoals artsen of politiemensen.
Elke situatie is anders
“Natuurlijk hangt alles af van de situatie en van de persoon in kwestie. De rechter beoordeelt per geval of iemand de vaardigheden had om hulp te verlenen. Stel dat je een topsporter bent die uitstekend kan zwemmen. Je weigert om iemand uit het water te halen. Dat zal gewoon zwaarder doorwegen dan wanneer een zeventigjarige, die nauwelijks kan zwemmen, hetzelfde doet. Bij gevallen van schuldig hulpverzuim kan je veroordeelt worden voor een geldboete tot 500 euro en kan je ook een gevangenisstraf tot 1 jaar riskeren.”
Ook in medische noodsituaties speelt dit een rol. Recent hielp een pas afgestudeerde verpleegkundige een vrouw bevallen in een vliegtuig. “Artsen en verpleegkundigen hebben een extra ethische verplichting om hulp te bieden,” zegt professor Meese. “Je kan vervolgd worden als je iemand in levensgevaar niet helpt, maar dat blijft een afweging van het Openbaar Ministerie.”
Bron van discussie
Hoewel schuldig hulpverzuim strafbaar is, wordt het niet vaak vervolgd. “Het is een misdrijf dat moeilijk te bewijzen is. Ook kijkt de rechter naar de intentie van de omstaander. Denk maar aan het voorbeeld van de Reuzegommers. Ze probeerden na een tijdje hulp te bieden, maar die kwam veel te laat,” legt professor Verbruggen uit. “Er kan dus veel discussie over ontstaan, maar het is zeker al gebeurd dat iemand vervolgd werd.”
Een andere veelbesproken situatie is wanneer iemand een ongeval filmt in plaats van hulp te bieden. “Dat valt meestal onder andere strafbare feiten, zoals het gebruik van je telefoon tijdens het rijden,” legt professor Meese uit. “Bovendien bewijs je daarmee vaak tegen jezelf dat je erbij stond en niets hebt gedaan.”